Usability trong website là gì ? những điều lưu ý

Rất nhiều người nghĩ rằng thiết kế website đẹp là đủ để giữ chân khách hàng.

Nhưng thực tế thì sao?

Một trang web có giao diện bắt mắt, hiệu ứng “mượt như nhung” vẫn có thể khiến người dùng… bối rối, không biết nhấn vào đâu – và cuối cùng là thoát trang chỉ sau vài giây.

Nguyên nhân không nằm ở màu sắc hay hình ảnh, mà là do thiếu Usability – tức là khả năng sử dụng dễ dàng, trực quan, hiệu quả của website.

📊 Theo báo cáo của Forrester:

Cải thiện usability tốt có thể tăng conversion rate tới 200% – chỉ bằng cách làm cho mọi thứ rõ ràng, dễ hiểu và dễ thao tác hơn.

❗ Bạn cần hiểu:

Usability không phải chỉ là “trải nghiệm người dùng” – mà là phần lõi khiến UX thực sự hữu dụng.

✅ Trong bài viết này, bạn sẽ khám phá:

• Usability là gì – và khác UX như thế nào?
• 5 yếu tố then chốt để website thân thiện, dễ dùng
• Các lỗi phổ biến khiến người dùng “thoát vì mệt”
• Checklist + công cụ giúp bạn cải thiện usability hiệu quả

Dù bạn là designer, marketer, hay chủ doanh nghiệp – nếu muốn website thân thiện hơn, giữ chân lâu hơn và chuyển đổi cao hơn, đây là kiến thức bạn phải nằm lòng.

Xem thêm Font chữ chuyên nghiệp

Usability là gì? – Định nghĩa & vai trò căn bản

🔍Usability là gì?

Usability (tạm dịch: khả năng sử dụng) là mức độ mà người dùng có thể sử dụng một sản phẩm (trang web, phần mềm…) một cách dễ dàng, hiệu quả và hài lòng để đạt được mục tiêu của họ.

Theo định nghĩa từ tổ chức ISO 9241-11:

“Usability là mức độ sản phẩm có thể được sử dụng bởi những người dùng cụ thể để đạt mục tiêu cụ thể với hiệu quả, hiệu suất và sự hài lòng trong một bối cảnh sử dụng cụ thể.”

🤔 Usability khác UX hay giống?

Rất nhiều người nhầm lẫn giữa Usability và UX (User Experience). Dưới đây là cách phân biệt:

📌 Tóm lại: Usability là xương sống kỹ thuật của UX.

Một trải nghiệm người dùng tuyệt vời không thể thiếu khả năng sử dụng trơn tru.

🎯 Tại sao usability quan trọng?

Trong môi trường digital ngày nay, người dùng không còn kiên nhẫn. Nếu họ mất hơn vài giây để hiểu cách sử dụng website – họ sẽ rời đi.

📍 Usability tốt giúp:

• Người dùng đạt được mục tiêu nhanh hơn
• Giảm tỷ lệ thoát (bounce rate)
• Tăng mức độ tin tưởng & gắn bó với thương hiệu
• Giảm chi phí chăm sóc khách hàng & support

📊 Thống kê đáng chú ý:

• Theo NNGroup: Người dùng thường thoát khỏi một website nếu không tìm thấy thông tin trong 10 giây đầu.
• Theo Forrester: Cải thiện Usability có thể tăng ROI trung bình tới 83%.

Website không cần phức tạp – nhưng nhất định phải dễ hiểu, dễ thao tác, dễ đạt được mục tiêu. Đó chính là cốt lõi của usability.

Phần tiếp theo, mình sẽ giúp bạn khám phá 5 yếu tố tạo nên một website có usability tốt, từ dễ học đến khả năng xử lý lỗi.

Các yếu tố chính của Usability

Một website có usability tốt không chỉ “dễ dùng”, mà phải đảm bảo 5 tiêu chí cốt lõi dưới đây – được đề xuất bởi chuyên gia UX Jakob Nielsen:

✅ Learnability – Dễ học

Người dùng có thể hiểu cách sử dụng website ngay từ lần đầu truy cập không?

📍 Ví dụ tốt:

• Giao diện có biểu tượng quen thuộc (menu, nút giỏ hàng, nút back)
• Không cần hướng dẫn, người dùng vẫn biết mình phải làm gì

📌 Lưu ý: Đừng cố “sáng tạo độc đáo” ở những khu vực đã thành quy chuẩn (VD: thanh tìm kiếm, icon giỏ hàng…)

✅ Efficiency – Hiệu quả

Khi đã quen thuộc, người dùng có thể thao tác nhanh và đạt được mục tiêu dễ dàng không?

📍 Ví dụ:

• Đặt vé máy bay trên Traveloka chỉ mất 3 bước đơn giản
• Đăng ký tài khoản bằng Google → rút ngắn thời gian

📌 Lưu ý: Càng rút ngắn hành trình người dùng (user flow) → càng nâng cao usability.

✅ Memorability – Dễ nhớ

Sau một thời gian không dùng, liệu người dùng có thể nhớ lại cách thao tác trên website của bạn không?

📍 Ví dụ:

• Giao diện có bố cục rõ ràng, đơn giản
• Menu được giữ cố định (sticky nav) hoặc ở vị trí quen thuộc

📌 Lưu ý: Tránh thay đổi cấu trúc giao diện quá thường xuyên mà không có lý do.

✅ Errors – Ít lỗi & dễ khắc phục

Người dùng có thể tránh được lỗi khi sử dụng? Nếu có lỗi xảy ra, hệ thống có giúp họ xử lý đơn giản không?

📍 Ví dụ tốt:

• Form có thông báo lỗi cụ thể: “Email không đúng định dạng”
• Undo khi lỡ xoá, hoặc xác nhận lại trước khi gửi

📌 Lưu ý: Tránh thông báo lỗi chung chung kiểu “Đã xảy ra lỗi” – hãy cụ thể và dễ hiểu.

✅ Satisfaction – Gây hài lòng

Người dùng có cảm thấy thoải mái, dễ chịu, muốn quay lại sử dụng website của bạn không?

📍 Ví dụ:

• Giao diện gọn gàng, typography dễ đọc
• Animation nhẹ nhàng, không làm chậm thao tác
• Micro-interaction thân thiện (VD: nút nhấp nháy khi hover)

📌 Lưu ý: Usability tốt không nhất thiết phải nhàm chán – bạn vẫn có thể tạo cảm xúc, miễn sao không làm rối.

Tóm lại:

Usability không phải chỉ là “dễ dùng” – mà là sự kết hợp của hiệu quả, trực quan, ít lỗi và thoải mái khi sử dụng.
Đạt được cả 5 yếu tố trên – bạn đã đi được 80% chặng đường tạo ra một trải nghiệm tuyệt vời.

Phần tiếp theo, mình sẽ phân tích vì sao usability là yếu tố “đáng tiền” nhất trong thiết kế website hiện đại – ảnh hưởng đến cả SEO, CRO lẫn thương hiệu.

Tại sao Usability quan trọng với website?

Trong một thế giới mà người dùng chỉ mất 0,05 giây để hình thành ấn tượng đầu tiên về website, thì Usability không còn là “tùy chọn” – nó là điều kiện sống còn để giữ chân, chuyển đổi và xây dựng lòng tin.

Dưới đây là những lý do vì sao usability ảnh hưởng trực tiếp đến thành công của website:

✅ Tăng thời gian ở lại – giảm bounce rate

Một giao diện dễ dùng, dễ hiểu sẽ khiến người dùng:

• Ở lại lâu hơn để khám phá nội dung
• Quay lại nhiều lần vì “không cần học lại từ đầu”

📊 Theo NNGroup:

79% người dùng sẽ rời khỏi website nếu giao diện khó hiểu hoặc rối mắt.

✅ Tăng tỷ lệ chuyển đổi (CRO)

Tất cả các nút CTA, form đăng ký, nút mua hàng… sẽ vô dụng nếu người dùng không hiểu chúng để làm gì – hoặc thao tác quá khó khăn.

📍 Ví dụ:

• Amazon tối ưu từng pixel trong quy trình thanh toán → giúp họ đạt tỷ lệ chuyển đổi khủng
• Một website có form đăng ký ngắn gọn, label rõ ràng sẽ tăng tỉ lệ hoàn tất hơn 25–30%

✅ Ảnh hưởng đến SEO (Search Experience Optimization)

Google ngày càng đánh giá cao trải nghiệm người dùng thực tế, thông qua các chỉ số như:

• Thời gian ở lại trang
• Tỷ lệ nhấp (CTR)
• Tỷ lệ thoát (Bounce rate)
• Core Web Vitals (tốc độ – tương tác – ổn định)

👉 Một website dễ dùng → giữ người dùng lâu → tín hiệu tích cực → xếp hạng cao hơn trên Google.

✅ Giảm chi phí support & training

Website có usability tốt sẽ:

• Ít cần giải thích, hướng dẫn
• Người dùng tự thao tác được → giảm tải đội ngũ chăm sóc khách hàng
• Giảm chi phí onboarding (đặc biệt quan trọng với SaaS, ứng dụng web)

✅ Tăng độ tin tưởng & sự gắn kết

Khi người dùng cảm thấy dễ sử dụng, họ:

• Có cảm giác “nơi này chuyên nghiệp”
• Sẵn sàng tương tác – mua – quay lại
• Chia sẻ trải nghiệm tích cực với người khác

📌 Ngược lại, giao diện khó dùng = cảm giác không tin tưởng = rời đi.

Tóm lại:

Usability không chỉ giúp “dễ dùng hơn” – mà còn giúp kiếm tiền, giữ khách, tăng trưởng thương hiệu và vượt lên trong cạnh tranh.

Tiếp theo, mình sẽ chỉ ra những lỗi usability phổ biến mà website hay mắc phải, cùng cách xử lý từng tình huống.

Các lỗi phổ biến kém Usability & cách khắc phục

Dù bạn có thiết kế đẹp đến đâu, nếu mắc phải các lỗi usability dưới đây, người dùng vẫn sẽ bỏ đi – hoặc không thể hoàn tất hành động mong muốn.

Hãy xem bạn (hoặc đội thiết kế của bạn) có đang “vướng” phải lỗi nào không nhé:

❌ Navigation rối rắm, thiếu định hướng

Dấu hiệu:

• Menu quá nhiều tầng, không logic
• Người dùng không biết đang ở đâu, không biết nên click gì tiếp theo

📌 Khắc phục:

• Rút gọn menu thành 5–7 mục chính
• Thêm breadcrumb, search rõ ràng
• Sử dụng tiêu đề section logic, nhất quán

❌ Form quá dài – thiếu label rõ ràng

Dấu hiệu:

• Người dùng bỏ cuộc khi điền form
• Không hiểu đang điền gì, vì label không rõ hoặc thiếu placeholder

📌 Khắc phục:

• Chia form thành từng bước (multi-step)
• Dùng label cố định, tránh placeholder biến mất
• Hiển thị lỗi rõ ràng, gần trường sai

❌ Tốc độ tải trang chậm – đặc biệt trên mobile

Dấu hiệu:

• Trang mất hơn 3s để hiển thị nội dung chính
• Ảnh nặng, code chưa tối ưu

📌 Khắc phục:

• Dùng lazy load cho ảnh
• Tối ưu CSS, JS
• Kiểm tra Google PageSpeed Insights & Core Web Vitals

❌ Typography khó đọc – màu sắc thiếu tương phản

Dấu hiệu:

• Chữ nhỏ, dính nhau, đọc lâu mỏi mắt
• Màu chữ gần giống màu nền → gây rối thị giác

📌 Khắc phục:

• Font size tối thiểu 16px
• Line-height từ 1.4 trở lên
• Kiểm tra contrast theo chuẩn WCAG (AA, AAA)

❌ Popup & quảng cáo làm gián đoạn trải nghiệm

Dấu hiệu:

• Popup hiển thị ngay khi vào – che mất nội dung chính
• Không có nút đóng rõ ràng

📌 Khắc phục:

• Delay popup sau 10–15s hoặc khi người dùng scroll 50%
• Đảm bảo dễ đóng, không lấn át nội dung

❌ Không thân thiện với thiết bị di động

Dấu hiệu:

• Giao diện desktop co lại chứ không được tối ưu
• Nút bấm nhỏ, người dùng khó thao tác bằng ngón tay

📌 Khắc phục:

• Thiết kế theo mobile-first
• Tap target tối thiểu 44px
• Test thường xuyên trên nhiều thiết bị thực tế

Usability không hỏng vì 1 lỗi lớn – mà vì nhiều chi tiết nhỏ “không để ý” cộng dồn lại.
Sửa từng lỗi nhỏ – bạn sẽ thấy trải nghiệm tổng thể thay đổi rõ rệt.

Tiếp theo, mình sẽ chia sẻ cách đo lường & tối ưu usability hiệu quả, với công cụ + phương pháp test cụ thể.

Cách đo & nâng cao Usability hiệu quả

Bạn không thể cải thiện usability nếu không biết hiện tại website của mình đang vướng ở đâu.

Dưới đây là 5 cách phổ biến giúp bạn đo lường – kiểm tra – và nâng cao usability một cách có hệ thống:

✅ User Testing – Kiểm tra với người thật

Cách làm:

• Mời người dùng thật (đúng đối tượng mục tiêu) thực hiện nhiệm vụ cụ thể
• Quan sát họ thao tác, phản ứng và cảm xúc
• Ghi chú điểm tắc, hành vi lặp lại, lỗi thường gặp

📌 Lưu ý:
Không cần quá nhiều người – chỉ 5 người test cũng có thể phát hiện >80% lỗi usability (theo NNGroup).

✅ Heuristic Evaluation – Đánh giá theo nguyên tắc

Dựa vào 10 nguyên tắc usability của Jakob Nielsen, bạn (hoặc chuyên gia) sẽ tự kiểm tra giao diện theo các tiêu chí như:

• Tính phản hồi (feedback)
• Tính nhất quán
• Phòng tránh lỗi
• Tự do thao tác (undo/redo)…

📌 Ưu điểm: Tiết kiệm thời gian, phát hiện lỗi hệ thống
📍 Gợi ý: Dùng kèm checklist để dễ áp dụng

✅ Heatmap & Session Recording – Quan sát hành vi thực tế

Sử dụng công cụ như Hotjar, Crazy Egg, Microsoft Clarity để:

• Xem người dùng click vào đâu nhiều nhất
• Theo dõi hành vi cuộn trang (scroll depth)
• Ghi lại phiên truy cập thực tế: người dùng di chuột, dừng ở đâu, bỏ cuộc khi nào?

📌 Hiệu quả: Phát hiện điểm rối không ngờ tới – nơi người dùng bị “lạc đường”

✅ A/B Testing – Kiểm chứng trực tiếp

Khi bạn có 2 phiên bản giao diện (form, button, layout…), hãy:

• Chạy song song 2 bản
• Theo dõi hiệu quả chuyển đổi (conversion rate)
• Giữ lại bản nào hoạt động tốt hơn

📍 Công cụ hỗ trợ: Google Optimize, VWO, Optimizely

✅ Theo dõi chỉ số trong Google Analytics & Core Web Vitals

Các chỉ số usability liên quan:

• Bounce Rate
• Time on Page
• Page Load Time
• First Input Delay (FID), Largest Contentful Paint (LCP)
• Exit Rate theo trang

📌 Lưu ý: Nếu người dùng vào nhưng rời ngay – hoặc không thực hiện hành động gì → có thể bạn đang gặp vấn đề về usability.

Tóm lại:

Đừng đoán – hãy kiểm tra usability bằng dữ liệu thực tế.
Và đừng đợi đến khi người dùng phàn nàn – hãy tối ưu trước khi mất họ.

Checklist tối ưu Usability – 5 bước thiết thực

Dù bạn là marketer, developer, hay chủ website không chuyên về thiết kế – chỉ cần theo đúng 5 bước dưới đây, bạn đã có thể nâng cấp usability website rõ rệt.

✅ Bước 1: Kiểm tra Navigation – Dễ hiểu, dễ di chuyển?

• Menu chính có từ 5–7 mục rõ ràng
• Dùng từ ngữ quen thuộc, dễ hiểu (tránh thuật ngữ khó)
• Breadcrumb hiện rõ vị trí người dùng
• Thanh tìm kiếm dễ thấy, có gợi ý thông minh (auto-suggest)

📌 Tip: Người dùng nên tìm thấy điều họ cần trong 3 click hoặc ít hơn.

✅ Bước 2: Tối ưu Tốc độ & Phản hồi tương tác

• Trang tải dưới 3 giây trên mobile
• Nút bấm có phản hồi (hover, loading, trạng thái nhấn)
• Form phản hồi ngay khi nhập sai (inline validation)
• Hành động lớn (đặt hàng, gửi form…) có thông báo rõ ràng

📌 Công cụ kiểm tra: Google PageSpeed, Lighthouse, Web.dev

✅ Bước 3: Đơn giản hóa Form & Hành động

• Chỉ yêu cầu thông tin cần thiết
• Dùng multi-step nếu form dài
• Label rõ ràng, placeholder dễ hiểu
• Tránh captcha gây ức chế (nếu có – nên dùng Google reCAPTCHA v3)

📌 Bonus: Tích hợp đăng nhập nhanh bằng Google/Facebook để rút ngắn thời gian.

✅ Bước 4: Kiểm tra Readability & Contrast

• Font size từ 16px trở lên
• Line-height khoảng 1.4–1.6 giúp dễ đọc
• Contrast giữa chữ và nền đạt chuẩn WCAG
• Không dùng quá nhiều font hoặc cỡ chữ khác nhau

📌 Tool gợi ý: Accessible Colors, Contrast Checker (WebAIM)

✅ Bước 5: Đảm bảo Responsive & Mobile-Friendly

• Test trên các thiết bị thật (iPhone, Android, tablet…)
• Tap target đủ lớn (ít nhất 44px)
• Tránh kéo ngang (horizontal scroll)
• Menu di động rõ ràng, không che nội dung

📌 Tip: Thiết kế theo hướng mobile-first để dễ kiểm soát layout hơn.

Tóm lại:

Không cần website cầu kỳ – chỉ cần dễ hiểu, dễ đọc, dễ thao tác là bạn đã có lợi thế cực lớn.
Làm tốt usability = làm hài lòng người dùng + tối ưu chi phí + tăng chuyển đổi.

Kết luận: Usability không phải là tùy chọn – mà là điều kiện bắt buộc

Trong một thế giới mà người dùng có quá nhiều lựa chọn – và quá ít thời gian – website của bạn chỉ có vài giây để tạo ấn tượng đầu tiên.

Và nếu trải nghiệm không dễ hiểu – không liền mạch – không thân thiện → họ sẽ rời đi, không quay lại.

✅ Usability là yếu tố “thầm lặng” nhưng tạo nên:

• Trải nghiệm mượt mà
• Chuyển đổi tốt hơn
• Sự gắn kết và trung thành thương hiệu

Dù bạn làm ecommerce, blog, landing page hay app – hãy xem usability như xương sống cho toàn bộ hệ thống digital của bạn.

📌 Việc bạn nên làm ngay:

• Test lại trang web của mình trên cả desktop & mobile
• Tự hỏi: “Người mới vào có hiểu cách dùng trong 5 giây không?”
• Bắt đầu từ những điều nhỏ nhất: menu – form – nút bấm – spacing

Thiết kế không phải để phô diễn – mà để người dùng đạt được điều họ muốn dễ dàng nhất có thể.

Xem thêm: ux là gì ? những điều cần biết

Đoàn Trình Dục

Đoàn Trình Dục là Giảng viên Khoa Công nghệ Thông tin tại Đại học Công nghệ Sài Gòn (STU), với hơn 10 năm kinh nghiệm thực chiến trong các lĩnh vực Mạng máy tính, Marketing Online, SEO và Bảo mật hệ thống.
Với nền tảng sư phạm và kinh nghiệm tư vấn cho nhiều doanh nghiệp, thầy chuyên sâu vào việc xây dựng các giải pháp kỹ thuật số toàn diện và hiệu quả.